Environmental Technology: เทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อม

1. เทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อม (Environmental Technology) หรือเทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology) เทคโนโลยีสีเขียว (Green Technology) หรือ เทคโนโลยีการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม อาทิ เทคโนโลยีด้านการบำบัดมลพิษ การผลิตพลังงานหมุนเวียน การใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ เป็นต้น เป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งในการบรรเทาปัญหาสิ่งแวดล้อม/การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ นั่นคือการช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่ชั้นบรรยากาศ ทั้งนี้ เทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อม ยังเป็นองค์ประกอบสำคัญในการเปลี่ยนผ่านไปสู่เศรษฐกิจที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมหรือเศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) ซึ่งประเทศพัฒนาแล้วกำลังผลักดันให้เป็นหลักเกณฑ์ขั้นพื้นฐานเพื่อนำไปสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน
2. การพัฒนาและถ่ายทอดเทคโนโลยีเป็นประเด็นสำคัญในการเจรจาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศภายใต้ UNFCCC และ Kyoto Protocol รวมทั้งเป็นประเด็นที่มีความเกี่ยวข้องกับการเปิดเสรีการค้าสินค้าและบริการด้านสิ่งแวดล้อม และมีความเชื่อมโยงกับประเด็นทรัพย์สินทางปัญญาภายใต้ WTO
3. การหารือเรื่องพัฒนาและถ่ายทอดเทคโนโลยีภายใต้ UNFCCC และ Kyoto Protocol นั้น ในการประชุมครั้งล่าสุด ณ เมืองแคนคูน ประเทศเม็กซิโก ที่ประชุมสามารถตกลงให้มีการจัดตั้ง Technology Mechanism ซึ่งประกอบด้วย Technology Executive Committee (TEC) และClimate Technology Center and Network (CTC&N) โดยภาคีจะต้องเจรจา Priority Areas ด้านการพัฒนาและถ่ายทอดเทคโนโลยี ขอบเขตการทำงาน/ความสัมพันธ์ระหว่าง(TEC และ CTC&N) รวมทั้งความสัมพันธ์ระหว่าง Technology Mechanism และ Financial Mechanism[1] ภายใต้ UNFCCC/Kyoto Protocol
4. ปัจจุบัน สมาชิกประเทศพัฒนาแล้วภายใต้ WTO พยายามผลักดันการเจรจาเปิดเสรีสินค้าและบริการด้านสิ่งแวดล้อมเป็นอย่างมาก เนื่องจากสินค้าและบริการสิ่งแวดล้อมตามข้อเสนอคำนิยามและรายการสินค้าและบริการของประเทศเหล่านี้ มักประกอบด้วยสินค้าและบริการทีมีเทคโนโลยีชั้นสูง[2]ในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (เช่น เทคโนโลยีด้านพลังงานหมุนเวียน) การถ่ายทอดเทคโนโลยีจึงเกิดขึ้นจากการค้าสินค้าและบริการเหล่านั้น ซึ่งปัจจุบันมีราคาแพงและประสบปัญหาด้านทรัพย์สินทางปัญญา โดยในขณะที่UNFCCC/Kyoto Protocol หารือเกี่ยวกับกลไกด้านการเงินเพื่อสนับสนุนการถ่ายทอดเทคโนโลยี เวทีการค้าระหว่างประเทศ เช่น เอเปค อยู่ระหว่างการหารือเพื่อ identify อุปสรรคในการเข้าถึง/ถ่ายทอดเทคโนโลยี เพื่อนำไปสู่การเสนอแนะการแก้ไขปัญหาดังกล่าว
5. ในระหว่างการประชุมเจ้าหน้าที่อาวุโสด้านการค้าการลงทุนอย่างไม่เป็นทางการภายใต้กรอบการประชุมเอเซีย-ยุโรป (Informal Meeting of the Senior Officials for Trade and Investment - ASEM  SOMTI) เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา หลายประเทศเห็นว่า การเปิดตลาดเพื่อให้มีการเข้าถึงสินค้าบริการและเทคโนโลยีสะอาดจะมีส่วนช่วยอย่างสำคัญในการแก้ไขปัญหาที่เกิดจากเรื่องโลกร้อน โดยฟิลิปปินส์ (รวมทั้งอินเดีย) เห็นว่า การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาของเทคโนโลยีสะอาดควรคำนึงถึงทั้งความสมดุลระหว่างการคุ้มครองสิทธิและการกระจายเทคโนโลยีเพื่อช่วยรักษาสิ่งแวดล้อม โดยฝ่ายสหภาพยุโรปกล่าวว่า เรื่องกฎระเบียบเป็นอีกแง่หนึ่งที่ควรให้ความสำคัญเพราะบางครั้งมีการเปิดตลาดแต่ติดกฎเกณฑ์ภายในประเทศทำให้ไม่มีการกระจายสินค้าบริการและเทคโนโลยีที่จำเป็นอย่างทั่วถึง
6. ในส่วนของความร่วมมือทางเทคโนโลยีนั้น ฝ่ายสหภาพยุโรปนำเสนอแนวทางการทำความตกลงกับประเทศต่างๆ เพื่อเพิ่มความร่วมมือด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (Science & Technology: S&T) รวมทั้งลดอุปสรรคสำคัญที่เคยประสบในการทำความร่วมมือดังกล่าวกับประเทศกำลังพัฒนา คือ ๑) การไม่ทราบความต้องการด้าน S&T และขาดการจัดลำดับความสำคัญในประเทศกำลังพัฒนา ๒) การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาและผลงานวิจัยที่แตกต่างกัน ๓) การกำหนดมาตรฐานที่ช้า ๔) การออกวีซ่าที่เข้มงวดสำหรับบุคคลากรด้าน S&T ๕) อุปสรรคในการเคลื่อนย้ายอุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์ นอกจากนี้ ทั้งสองภูมิภาคควรร่วมมือกันมากขึ้นด้าน S&T เรื่องความมั่นคงด้านพลังงานและอาหาร และควรให้องค์การระหว่างประเทศอื่นๆ เช่น ADB เข้ามามีส่วนร่วมในเรื่องนี้ด้วย
7. ปัจจุบัน การพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกมีหลายรูปแบบ เช่น การดักจับและกักเก็บ CO2 หรือที่เรียกว่า Carbon Capture and Storage (CCS คือการเอา CO2 ที่ปล่อยออกจากระบบใดๆ ก็ตามมาเก็บไว้ในที่หนึ่ง โดยไม่ปล่อยให้มันออกสู่บรรยากาศ โดยการทำให้ CO2 มีความเข้มข้นสูงและอยู่ในรูปแบบของเหลว แล้วนำอัดกลับเข้าไปในชั้นหินใต้ดินบริเวณที่เดิมมีน้ำมัน) และเป็นเทคโนโลยีที่ประเทศพัฒนาแล้วเช่น สหภาพยุโรป ออสเตรเลีย เป็นต้น ให้การสนับสนุนและอยู่ระหว่างพัฒนาเทคโนโลยีดังกล่าวประกอบด้วยกระบวนการ capture, transfer, inject และ monitor อย่างไรก็ดี เทคโนโลยี CCS มีราคาแพงมากและต้องพัฒนาให้มีประสิทธภาพมากยิ่งขึ้น ทั้งนี้ ประเทศซาอุดิอาเรเบียได้ยื่นข้อเสนอให้ CCS (เช่น พิกัด 271121 Natural Gas, พิกัด 730711 Tube or Pipe Fittings, Of nonmalleable cast iron) เป็นรายการสินค้าสิ่งแวดล้อมภายใต้ WTO
8. ปัจจุบัน ประเทศต่างๆ ทั่วโลก รวมทั้งไทย โดยสำนักงานนโยบายและแผนทัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม (สวทน.) อยู่ระหว่างศึกษาเรื่อง “การประเมินความต้องการเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ของประเทศไทย” (Technology Need Assessment) โดยใช้เงินจากกองทุนสิ่งแวดล้อมโลก คาดว่าจะได้ผลสรุปในเร็วๆนี้ ทั้งนี้ การดำเนินการดังกล่าวเป็นการเตรียมความพร้อมเพื่อขอรับการสนับสนุนการถ่ายทอดเทคโนโลยีจากการสนับสนุนของ GEF และความช่วยเหลือด้านการพัฒนาศักยภาพด้านเทคโนโลยี ทั้งในระดับทวิภาคีและภูมิภาค (หากมี)

------------------------------------------------

กรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ

สำนักยุทธศาสตร์การเจรจาการค้า

กรกฎาคม 2554

[1] ปัจจุบัน Financial Mechanism ภายใต้ UNFCCC/Kyoto Protocol ประกอบด้วย กองทุน GCF (Green Climate Fund) และ Global Environmental Facility (GEF)

[2] เทคโนโลยีมี 2 ลักษณะคือ 

• เทคโนโลยีในลักษณะของกระบวนการผลิต ( process): การใช้ระบบของวิธีการทางวิทยาศาสตร์หรือ ความรู้ต่างๆ ที่มีผลเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม
• เทคโนโลยีในลักษณะของผลผลิต (product): วัสดุและอุปกรณ์ที่เป็นผลมาจากการใช้กระบวนการทางเทคโนโลยี

ดังนั้น การนำเข้าเพียงเทคโนโลยีในลักษณะของผลผลิต (product) จะไม่ก่อให้เกิดการพัฒนาเทคโนโลยีเพิ่มเติม และยังมีราคาแพง